Sağmal ahır zeminleri nasıl olmalı

Ahır tasarımının önemi

Sağmal ahır tasarımında; hayvan konforu ile ilgili olan sorunların mümkün olan en iyi şekilde çözülmesi olmalıdır. İnekler zamanlarının büyük çoğunluğunu yatarak geçirmek isterler. İneklerdeki bir gündeki toplam yatma süresi minimum 12 saat olmalıdır. Ortalama yatma süresi ise ortalama 60 dk. maksimum da 90 dakikalık periyotlara ayrılmış olması beklenmektedir. Bu sürelerde de ruminasyona uygun şekilde yem ve su alımı için rahat gezinti yapmaları sağlanmış olmalıdır. Uygun zemin sağlanmazsa inek yatmaz ve hareket etmek istemez. Entansif üretim yönteminde hayvanların doğal koşullarından farklı olduğunu bir yetiştirme sistemi hayvanın en azından 4 temel özgürlüğünü sağlamış olması gerekliliği bilinmektedir.

• Dolaşması,
• Yatıp kalkması,
• Kendini tımar etmesi,
• Uzanması ve bacaklarını uzatması.

Sığırlar çok farklı yetiştirme koşulları geçerli olsa bile sığırın refahı ahır tasarımındaki detaylarda saklıdır. Barınağın; ineğin temizliği, topallık ve meme sağlığı üzerine etkisini incelendiği çalışmalarda; ahırdaki zeminin ıslaklığı, altlığın durumu, zemin özellikleri, ahırı temizleme şekli, sıklığı ve birim alana düşen hayvan sayısının önemi vurgulanmaktadır. Sığır refahı açısından barınakların sağlıklı, rahat ve minimum stres etmeni içermesi gerektiğini vurgulamakta ve yemleme sonrasında ineklerin %10-15’i ayakta duruyorsa o ahırda sığır refahı açısından problem olduğunu bildirmektedir.

Sağmal ahır zeminleri

Yapılan bir çalışmada yürüme mesafesi ile zemin uygunluğu arasında doğrudan ilişki olduğu tespit edilmiş olup rahat zeminlerde daha uzun süre yürüdükleri bilinmektedir. Hayvanın, tırnak sağlığı, rahatlığı, ve diğer çevre bileşenleri yüksek süt üretimi ve uzun yaşam için temel gereksinimlerdir. Hayvanlarda tırnak yapısını sağlam tutmak için barınak içi gezinti alanı ile yattıkları yerlerin beraberce tasarlanmış olması zorunludur. Buradaki temel nokta, inekleri yumuşak, hijyenik ve kaymayan yürüme yolları temin etmektir. Bu durum isteğe bağlı bir şey olmayıp hayvanın rahat hareketi ve gün içinde bu yapması zorunlu hareketlerinde (yeme gitme suya gitme, aşım hareketler vb) kısıtlama olmaması için zorunlu olarak temin edilmesi gereken yapı bileşenleridir.

Serbest barınaklarda sağmal ahır zeminleri sığır ve ineklerin yürüyüş alan ve yollarının dizaynı

Yürüme konforunun önemi

Serbest duraklı ahırlarda, inek yetiştiriciliğinin hızla gelişmesi ve entansif üretimin artmasıyla birlikte, yatış konforunun yanı sıra yürüme konforu da önem kazanmıştır. Yatma konforunda olduğu gibi yürüme konforu da bilimsel ve pratik açıdan kendi başına değerlendirilmelidir. İnekler sağlıklı tırnaklara sahip bir şekilde barınaklarda doğal yürüme davranışlarını gösterebiliyorsa bu yürüme konforunun varlığının göstergesidir.

Bunun mümkün olması içinde yaralanmalardan ari ve zemin yüzeyinin kaymaya karşı dayanıklı olduğu zamanlarda mümkün olmaktadır. Yıllardan beri çoğu inek çiftliklerinde topallıklar ve ciddi tırnak yaralanmalarını önlemek için gereksinimleri karşılamamakta olduğu uzmanlar tarafından hesaplanmıştır. Bu hesaplamanın bilançosu ise tırnak problemlerinden dolayı yıllık kayıplar sürülerin %10 ile %15’ini oluşturduğudur.

İneklere tercih hakkı vererek gözlemlenirse, yumuşak alanları tercih ettiği ve bu alanlarda dengeli bir şekilde yürüdüğü saptanabilir ve istinasız olarak çayır alanlarındaki gibi yumuşak alanları seçeceklerdir. İneklerin yumuşak alan tercih nedeni sorusuna verilecek bilimsel cevap ise; evrim esnasında ineklerin sert beton zeminlere adapte edemeyişi olarak açıklanabilir.

Sağmal ahır zeminleri nasıl olmalı?

Sağmal ahır zeminleri KURU ve TEMİZ olmalı bu genelde sıyırıcı veya mazgallı zemin konusudur. Sıyırma işi mazgallı zeminde hijyenin gelişmesi ve düzelmesini sağlar. Özellikle ahır içindeki durak guruplarının arasındaki geçiş alanlarının sıyırma ile temizlenmesi durak içlerine gübre transferini azaltır. Aynı zamanda durak arka köşelerinin yeterince yüksek olması da aynı faydayı sağlar. Sonuçta durak içi, meme ve uçları yeteri kadar temiz demektir.

Derin oluk, kanal Sistem sıyırıcı yolu: Sıyırıcı yolu koridoru merkeze doğru % 2-3 eğimle V şeklinde olmalıdır. Ortasında daha derin bir oluğun olduğu, bu sıyırıcı yolu koridoru; doğal olarak sıvı gübrenin kanala doğru akmasına izin verecek şekildedir ve oluk derinliği (102 mm) ila (254 mm) arasında olmalıdır. Bu durumda sıvı doğal olarak kanalın içine akar. Gübre sıyırıcı temizleme hareketini yaparken sıyırıcı ucundaki dil çubuk, olukta bulunan katı maddeleri dışarıya ve sıyırıcı kanatlarına doğru iterken arkasında boşalan alana sıvı dolar böylece sıvı tekrar oluğa aktığı için geçidi daha kuru tutar. Gübre taşırken kanalın tabanını temizleyen çelik yassı çubuk dil , sıyırıcının dönüş yolunda yukarı dönerek malzemenin geri getirmesini engeller. Amonyak salınımı yaklaşık % 20 azaltır.

İneklerin %10-15’i yemleme sonrasında ayakta duruyorsa o ahırda sığır yaşam konforu açısından problem olduğunu bildirmektedir.

Kirli ve ıslak ahır zeminleri

Kirli ve ıslak zemin sebebi ile yetersiz hijyenden kaynaklanan enfeksiyonlar veya hijyen ile alakalı olarak tırnak ve deri lezyonları dermatitis ve boynuz yapı bozulması ve topuk erozyonu oluşur. Yürüyüş yollarındaki yetersiz hijyen süt kalitesinin düşmesine ve mastitis gelişmesine neden olur. Sonuç olarak zeminin dizaynı hayvanların yaşam kalitesi açısından önemlidir, yeterince yumuşak olan zeminin yüzeyi daima temiz ve kuru kalabilmeli ayrıca yeterli tutunma sağlarken çok aşındırıcı olmamalı. Ancak ihtiyaçların yeterince karşılayacak optimum bir dizayn bulmak o kadar kolay olmamaktadır.

Zemin hijyeni ve drenaj

Kirli ve ıslak zemin sebebi ile Çiftlik ahırlarındaki oluşan (ammonia emisyonu) Amonyak salınımı sağlık ve çevre açısından çok önemli olmakla beraber, çevresel politika gerekliliği gibi diğer faktörlerde dikkate alınmalıdır. Sağmal ahır zeminleri sığır barınakları genel hijyenine ve hayvan davranışları üzerine önemli bir etkisi vardır; sonuçları ise hayvan sağlığı ve üretici karlılığını doğrudan etkiler. Günümüzde mevcut yürüyüş yollarının karşılayamadığı birçok ihtiyaca cevap verecek özelliklerde ve çeşitli kalitede yürüyüş yolları uygulamaları bulunmaktadır.

Hayvan tarafını ilgilendiren ve onları memnun eden kısmı, barınaklardaki yürüyüş ve geçiş yollarındaki zeminlerin sık, sık temizlenmesi (sıyırılması) ve yeterince kuru ,temiz yumuşak olmasıdır. Zemin malzemesinin seçiminde göz önüne alınan diğer faktörler değerlendirirken,  zemin sisteminin, sağmal inekler ve buzağılara etkileri dikkate alınmalı.

Kayma direnci ve Tırnak aşınması

Eğer sert zemin yüzeyinde sürtünme fazla ise  çok aşındırıcı olabilir. Gerçek tutunma ( kayma direnci) birçok faktöre bağlıdır. Zaman içinde mekanik hareket ve hayvan etkileri ile beton aşınır ve düzleşir parlar. örneğin beton üzerine uygulanan sulu (epoksi) kaplama gibi.

Zemin üzerine diş (kanal) açmak kayma direncini artırmaz fakat ayak kaymasında tırnağın tutunmasına yardımcı olabilir. Bazı araştırma sonuçlarına göre kanal açmak inek dolaşımını artmakla birlikte ineklerin bu tür oluklu zemine yürüyüş güveni oluşmamaktadır.

Kuyruk yalama davranışı

Zeminin kalitesini öğrenmemizde yardımcı olacak bir diğer davranış biçimi ise kuyruk yalama davranışıdır ki bu riskli bir harekettir. Eğer inek üç ayağı üzerinde kuyruk yalama davranışını sıklıkla gösteriyorsa hayvan kendini güvende hissediyordur. Bu harekete eğilim zemine olan güvenden kaynaklanır. Yumuşak bir yüzeydeki hayvanlar bu davranışı 3 defadan fazla yaparlar (Benz 2002)

Kauçuk zemin kaplamaları

Serbest duraklı ahırlarda yürüme yolları üzerine yumuşak kauçuk kaplama yapılan alanlarda yürütülen çalışmalar da tırnak sağlığındaki gelişmeleri ve ineğin davranışını tamamen değiştirdiğini bildirilmektedir. Yürüyüş yollarının tırnak sağlığına ve sığır kan dolaşımına sağladığı faydaların yanı sıra, Bu çalışma sonuçları, hayvanların yumuşak yüzeylerde daha aktif olduğunu göstermektedir. Yumuşak zemin temin edilen hayvanların beton yüzey üzerindekilere göre günlük 1000 metre daha fazla yürüdükleri ve yumuşak yüzeylerde adım uzunlukları ise sert zeminlerden önemli derecede daha fazla olduğu rapor edilmiştir (Benz 2002) .

Izgaralı beton zeminlerde kauçuk kaplama ile ve kaplama olmadan yapılan karşılaştırmalı testlerle yürüme davranışlarındaki farklılıklar olduğu, hayvanların kızgınlık esnasında diğer hayvanlar üzerine atlama sırasındaki basınç, surenin ( atlama sürecinin ölçümleri, 5 sn den kısa veya daha uzun) ve atlama sıklığının, farklılıklar gösterdiği denemelerle ispat edilmiştir (Benz 2002).

Bir diğer çalışmada ise kızgınlık davranışlarının aktivitelerin ( atlama, gruplaşma, hızlı yürüme, kuyruk yalama vb) yumuşak zemin üzerindeki ineklerde, klasik ızgaralı zemin üzerindeki gruplardan önemli derecede fazla olduğu rapor edilmiştir. Yumuşak zeminlerde inekler sert zeminlere göre kayarak yaralanma riski ve sert zeminlerden kaynaklanan diğer riskler daha azdır. Yumuşak zemin üzerindeki verimliliğin korunması deneme sonuçlarındaki farklılıklardan da anlaşılabilinir. Sonuç olarak zemin kalitesi davranış konforunun yoğunluğundan hesaplanabilinir.

Yapılan gerçek deneyimler sonucu İneklerin yumuşak kauçuk zeminli yürüyüş yollarını beton zeminlere tercih ettikleri tartışılmaz bir gerçek olarak ortaya çıkmıştır.

“Organik hayvancılık için uygun konforu ve hijyenik alanlar için KRAIBURG ürünlerini tercih ediniz”

Yükseltilmiş yem yolu

Ahır içindeki besi yolunun özel yükseltilmiş bir yem yolu olarak dizaynı düşünülebilir ve sadece hayvanların beslenmesi için yükseltilmiş yemlenme alanları Almanya, Danimarka ve İsveç de görülmektedir. Bunun temel sebebi ise ineklerin yemlendikleri alanın hijyenik olmasını sağlamaktır. Bu tip besi alanlarının; beslenme masalarındaki stresi ve güçsüz hayvanların masa sırasında bekleme süresini azalttığı ve ayrıca geçiş alanlarının aşındırıcı zeminin kotu sonuçlu etkilerini azalttığını göstermiştir.

Süt sığırcılığında ayak, bacak sağlığı uzun ömürlülük, verimlilik ve ekonomik yönü nedeniyle büyük öneme sahiptir. Bu konu topallık konusunu ifade etmektedir. Topallık hayvan refahı açısından büyük önem arz etmektedir. Bir sürüde topallık %10 dan daha fazla oranda görülüyorsa sürü sağlık problemi olarak dikkate alınması gerekir. Bu çalışmada, süt sığırı işletmelerinde gübre sıyırıcılarının çalıştığı yürüme yollarına kauçuk kaplamanın hayvan davranışları açısından önemi üzerinde durulmuştur.

İneklerde Ayak Rahatsızlıkları

Modern sığırcılık işletmelerinde yüksek verimli ineklerin, ekonomik ömürlerini tamamlamadan elden çıkarılmalarında üreme ve mastitis problemlerinden sonra en çok karşılaşılan problemlerden biriside ayak rahatsızlıklarıdır. Serbest duraklı barınaklarla tırnak sağlığı işletme verimliliği için temel role sahip olup, bu nokta ineklerin en zayıf noktalarını oluşturmaktadır.

Tırnak Hasarları:

Sert zeminler ineklerde özellikle arka eklemleri için problem olmaktadır. Arka tırnaklardaki hasarların %80’i bu sert zeminlerden kaynaklı mekanik ve travmatik yaralanmalardır. İneğin anatomisine bakılacak olursa arka bacak bağlantısı kemiklerin birbirine bağlanması ile oluşmuştur. Bunun yanında ön bacaklar ise kürek kemiğine asılan kuvvetli kaslar yardımı ile vücuda bağlanmıştır. Ön bacaklarda bulunan bu anatomik farklılık sayesinde yürüme sırasında oluşan sarsıntıların emilmesini sağlayan bir mekanizma görevi üstlenmektedir. Tersten bakıldığında ise yumuşak alanlar (çayır, mer’a, toprak zemin vb.) yürüme sırasındaki sarsıntıyı absorbe eder, tırnaklar yumuşak zeminlere kolaylıkla gömülür, böylece tırnağın başından sonuna yük dağılımı dengeli hale gelmesini sağlar. Özelliklede iç ve dış tırnaklar arasındaki dengeyi sağlamış olur. Şayet yük dağılımı hayvanın ağırlığının yarıdan fazlası (%80) yürüme problemleri nedeniyle arka bacaklara biniyorsa aşırı yükleme tırnağın keratin tabakasını uyarır ve arka tırnakların dış çerçevesinde aşırı yüklenme oluşur.

Sert ve kanal açılmış beton zeminlerde tırnaklar üzerine binen yük dağılımı

Tırnak sağlığında iyileşme

Sığır barınaklarında yürüme yollarına kauçuk kaplanarak tırnak sağlığındaki değişmelerin incelendiği bir çalışmada montajdan üç ay sonra tırnak sağlığında önemli ölçülerde iyileşme olduğu saptanmıştır ve mekanik-travma tik tırnak yaralanmalarının %80 oranında azaldığı rapor edilmiştir (Anonim, 2006).

Tırnak keratin tabakasının mikroskobik analizinde ise birkaç ay içinde keratin tabaka kalitesinin önemli ölçüde değişim gösterdiği raporlar arasındadır. Tırnak yumuşak kauçuk taban üzerinde taşıma yüzeyi doğal zeminlerdeki gibidir. Bu alanlardaki tırnak formu fizyolojik olarak tırnağa olan basıncı doğru bir biçimde olmasını sağlar. Taşıma yüzeyi baskının çoğunu taşır ve ayak tabanı zemine battığı zaman baskının emilimini destekler, zemine batma olmadığı zaman ise bu süreç boyunca aşırı yükleme olur. Yürüme yolları için özel geliştirilen kauçuk altlıklarda özellikle yürüme yolları için planlamış ve alt taraftaki çivi profiller (Şekil 6) sayesinde yumuşaklığı geliştirilmiştir. Hayvanların ağırlıklarıyla tırnaklarının kauçuğun içine doğru birkaç mm gömülmesi yumuşaklık sayesinde sağlanmış ve tırnakların altlıklara batması ile inekleri kaymaya karşı korunmasını sağlamıştır.

Sonuç

Kauçuk altlıkların kullanımı

Izgaralı zeminler için ise altlıklar imalatçılar tarafından istenilen her türdeki geometriye uygun hale getirilmiştir. Altlıkların bağlantıları özel geliştirilmiş bağlantı çivileri ile yapılmaktadır. Izgaralı zeminlerin ilave temizliğini sağlamak için bağlantı çok fazla yapılmamakla birlikte ve bu bağlantılar altlıkların yüzeyinden yapılır. Ancak yürüme yüzeyinin ölçümleri, çiftliklerdeki pratikle gözlemlenir ve gösterilir ki inekler geliştirilmiş yürüme konforu ile oldukça aktif haldedir ve pisliklerin ızgaralardan dökülmesi daha çoktur. Asfalt yürüme alanları için profesyonel çözüm tek parça altlıklar kullanımıdır. Bunlar geçitlere serilir, bağlantısız ve zorluk olmadan monte edilir. Beton yüzeylerin yeniden inşaası ile pürüzsüz yapmak veya diğer yapılar ki tırnak hasarları bu yüzden mümkündür.

Sığır davranışları hayvanın çevreye kendi durumunu ifade etmek için kullandığı pek çok işaret içerir. Bu işaretlerin anlamlarını bilerek doğru okunması ile yetiştiricilikte pek çok ilerleme kaydedilmiştir. Sonuç olarak hayvanın yattığı, yürüdüğü ve gezindiği alanlarda yapılacak uygulamalar maliyet olarak ilk başta yüksek gibi görünse de toplamda sağladığı faydalar bunu kat be kat üstüne çıkmaktadır. Bu nedenlerle bu gibi yatırımlar maliyet değil sağlayacağı katkılar dikkate alınarak planlama aşamasında mutlaka düşünülmesi gereken planlama unsurlarını meydana getirmektedir.

ineklerin %10-15’i ayakta duruyorsa o ahırda sığır refah ve sağlığı açısından problem olduğunu bildirmektedir.